In vogelvlucht: waarom zwanenpoten niet bevriezen

Afgelopen tijd heeft "Koning winter" een aantal keren toegeslagen met temperaturen onder nul en sneeuwval. Op de randmeren en waterplassen zie ik zwanen en andere watervogels. En wat ik mij hierbij afvraag is waarom de pootjes van zwanen en andere watervogels niet bevriezen.

Het verhaal hierachter zit hem in een bijzondere bloedcirculatie. Bij temperaturen net boven het vriespunt sluit de zwaan de bloedvaten naar de poten af om energie te sparen. De mens verliest de meeste warmte via het hoofd en de handen en voeten. Bij zwanen gaat de meeste warmte verloren via de veerloze poten (niet geïsoleerd).


Bij koud weer, wanneer de pootjes onderkoeld dreigen te raken ontstaat er een wisselwerking van bloedvaten die van en naar de pootjes toestromen. Koud bloed stroomt dicht langs de warme bloedvaten. Hierdoor warmt het koude bloed op en is er weinig warmteverlies. Het werkt dus eigenlijk als een soort warmtewisselaar. De poten zijn wel veel kouder dan de lichaamstemperatuur, maar ze bevriezen niet.

Zwanen en eenden vinden de kou vaak niet prettig. Vaak zie je ze dan ook op één poot zitten. De andere poot lekker verstopt tussen de buikveren. Na verloop van tijd wordt er gewisseld zodat de andere poot ook lekker opgewarmd wordt. Het is eigenlijk hetzelfde als de mensen doen als zij hun handschoenen zijn vergeten. Met één hand fietsen terwijl de andere hand lekker warm in de jaszak zit.
De natuur zit toch wel zo prachtig in elkaar dat wij ons elke dag wel kunnen verbazen.

Dick van de Graaf