10 vragen en antwoorden over lekkage Flevonice

BIDDINGHUIZEN - 10 vragen en antwoorden over de lekkage van koelmiddel bij Flevonice.

1. Wat is er precies gebeurd?
Om de ijsbaan van 5 kilometer te maken en onder de nul graden te houden wordt er koelmiddel door een fijnmazig buizennetwerk in het ijs gepompt. Wat er precies is misgegaan is op dit moment nog niet bekend. De tanks hebben waarschijnlijk niet gelekt. Volgens berichten in de media zijn er meerdere lekkages geweest gedurende de paar jaar dat Flevonice heeft bestaan.

2. Hoeveel is er gelekt?
Volgens berichten in de media is er 150.000 liter gelekt. Dit is erg veel. Het hele systeem bevatte zo’n 400.000 liter. Dit betekent dat zo’n beetje één derde van alle koelvloeistof is weggelekt in een paar jaar tijd.
Bij bedrijven kan er ongemerkt best 0,5 to 1% per jaar weglekken door onder andere onnauwigkeurigheden in de debietmeters. Maar zo’n grote hoeveelheid moet toch opgevallen zijn. Omroep Flevoland heeft becijferd dat alleen de aanschaf van zoveel koelmiddel circa 900.000 euro kost. Een dergelijke grote lekkage in zo’n korte tijd komt niet vaak voor.

3. Is het giftig?
Dat valt wel mee. Het koelmiddel bestaat vooral uit 1,2-propyleenglycol. Het is van alle koelmiddelen zo’n beetje de minst giftige. Het stofje is beperkt giftig voor mensen en dieren. Je moet een rat van 1 kilo zwaar zo’n 20 gram voeren voor hij dood gaat. Bij normaal gebruik zijn er geen risico’s voor brand, explosie en volksgezondheid. Zolang het spul niet verneveld wordt in de lucht of wordt opgegeten of gedronken is er niet zoveel aan de hand. Het terrein wordt niet gebruikt en is thans afgesloten. Blootstelling van mensen of dieren op korte termijn is niet erg waarschijnlijk.
De stof lost echter wel uitstekend op in water. Dit betekent dat door regenval (neerslag overschot) de stof met een theoretische snelheid van circa 0,5 meter per jaar in de bodem zal wegzakken. Ook kan het afstromen naar sloten in de omgeving en dan bijvoorbeeld door beregening in de lucht of in landbouwgewassen terecht komen. Binnen een half jaar moet er dus eigenlijk wel wat aan gebeuren.

4. Breekt het vanzelf af?
Bacteriën kunnen het afbreken als er zuurstof beschikbaar is. Als zulke hoeveelheden tegelijkertijd vrijkomen dan zal de beperkte hoeveelheid zuurstof in de bodem snel verbruikt zijn. De afbraak zal dan bijna stilvallen. Het ‘vanzelf’ afbreken in de bodem van 150.000 liter in de periode van vijf jaar is om die reden eigenlijk onmogelijk. Natuurlijke afbraak van verontreiniging wordt normaal bekeken over perioden van tientallen jaren. Omdat hier zoveel is vrijgekomen, zal deze periode vermoedelijk aanzienlijk langer zijn.

Bij omroep Flevoland vertelde de wethouder dat de verontreiniging is afgebroken omdat er bij onderzoek niets was aangetroffen. De voormalig eigenaar had zelf onderzoek laten doen en daarbij de plekken die onderzocht moesten worden zelf aangewezen. Na vijftien jaar gewerkt te hebben in de bodemsanering ben ik erg argwanend als de eigenaar zelf onderzoek laat doen en zelf de plaatsen daarvoor aanwijst.

In zulke gevallen kun je beter eerst gaan praten met oud-werknemers die geen binding meer hebben met het bedrijf en eens goed op luchtfoto’s en technische tekeningen gaan kijken. En daarna onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren. Dat levert over het algemeen de beste resultaten op.

5. Wie moet het opruimen?
De wet bodembescherming uit 1987 is daar duidelijk in. De veroorzaker (en anders de grondeigenaar) moet ervoor zorgen dat de bodem niet verontreinigd raakt. Als dit toch gebeurt moet hij maatregelen nemen om schade te voorkomen en het zo snel mogelijk op te ruimen. Ook moet hij dit direct melden bij de overheid.

6. Wie gaat het betalen?
De veroorzaker of anders de grondeigenaar. Flevonice is echter failliet. Er moet nagegaan worden wie aansprakelijk gesteld kan worden en bij wie dit verhaald moet worden. Mocht dit niets opleveren dan komt de rekening bij de overheid terecht.

7. Heeft de overheid zitten slapen?
Daar lijkt het wel een beetje op als je berichtgeving volgt. De gemeente heeft in 2008 een locatiebezoek gebracht en heeft daarna niet meer gecontroleerd. De ijsbaan is nieuw en uniek in zijn soort. Meer controle zou voor de hand hebben gelegen. De gemeente is verantwoordelijk voor de milieuvergunning.

De provincie is verantwoordelijk voor de wet Bodembescherming. Waarschijnlijk gaan zij pas wat doen als ze een melding hebben gekregen dat er een bodemverontreiniging is ontstaan.

Het Waterschap heeft het oppervlaktewater wel gecontroleerd, maar niet op de aanwezigheid van koelmiddel. Ze hebben aangekondigd dit alsnog te gaan doen.

Het drinkwaterbedrijf gaat pas wat doen als hun drinkwaterputten worden ‘bedreigd’. Deze putten zitten erg diep dus dat is (nog) niet het geval. Zij ondernemen voorlopig geen actie.

Het lijkt erop dat de handhaving en onderlinge samenwerking tussen de overheden gebrekkig is geweest. GroenLinks Dronten heeft hierover al vragen gesteld.

8. Hoe gaat het verder?
De gemeente heeft de curator gesommeerd binnen drie maanden aanvullend onderzoek te doen en met een oplossing te komen. Pas hierna worden vervolgstappen genomen.

9. Kan het gesaneerd worden?
Het kan absoluut gesaneerd worden. De precieze aanpak hangt af van de omvang en gehalten waarmee de verontreinigingen voorkomen.

De locatie wordt op dit moment niet gebruikt. Het is mogelijk dat de grond wordt ontgraven en in zogenaamd ‘landfarm’ op de locatie wordt gereinigd waarna het weer teruggebracht kan worden op de locatie. Het grondwater kan worden onttrokken en op de locatie (biologisch) wordt gereinigd. Een dergelijke sanering duurt 2 tot 5 jaar.

10. Wat kost dat?
Over de kosten valt nu nog niet veel te zeggen, maar een dergelijke bodemsaneringsoperatie kost al snel meer dan een miljoen euro. Een behoorlijke tegenvaller die een eventuele doorstart van Flevonice niet gemakkelijker zal maken.

Door Frank Pels
Bron: http://www.insitusanering.nl/
Frank Pels woont in Biddinghuizen en werkt al 16 jaar in de bodemsanering